Gỗ gụ: Đặc điểm, phân loại và ứng dụng trong nội thất cổ truyền

Trong đồ gỗ mỹ nghệ truyền thống của Việt Nam, chúng ra rất quen thuộc món đồ gỗ mỹ nghệ truyền thống như sập gụ tủ chè, trường kỷ gỗ gụ, … Các món nội thất được làm từ gỗ gụ rất tinh tế và sắc nét, càng chơi càng bóng và toát lên vẻ sang trọng và cổ kính. Bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu gỗ gụ là gì, đặc tính của gỗ gụ và giá trị của nó trong nội thất cổ truyền

Gỗ gụ là gì?

Gỗ gụ hay còn có tên khác là gụ lau, gõ dầu, gõ sương thuộc họ Đậu, có tên khoa học là Sindora tonkinensis. Là loài cây gỗ lớn với chiều cao trưởng thành từ 20 – 25m, đường kính có thể rộng đến 1,5m. Cây sinh trưởng và phát triển chậm, trên 100 năm mới đạt được kích thước như trên.

Cây chủ yếu phân bố ở Châu Á, tập trung lớn ở Việt Nam, Lào, Campuchia và tỉnh Quảng Đông của Trung Quốc, Châu Phi.

Ở Việt Nam, gỗ gụ thuộc nhóm 1 trong bảng phân loại gỗ của Việt Nam, thuộc nhóm gỗ quý hiếm có giá trị cao, được liệt kê vào danh sách đỏ có nguy cơ tuyệt chủng.

Đặc điểm của gỗ gụ:

• Màu sắc: khi mới xẻ có màu vàng nhạt và chuyển dần sang màu cánh gián theo thời gian
• Vân gỗ: vân thẳng, thớ gỗ mịn, độ bóng cao
• Mùi gỗ: mùi dễ chịu, hơi chua nhẹ
• Độ cứng: đanh cứng và giòn, dễ dàng gia công
• Khối lượng: Gỗ gụ nặng hơn nước và chìm dưới nước
• Độ bền: Gỗ rất bền theo thời gian, không bị mối mọt và ít cong vênh nứt nẻ.

Phân loại gỗ gụ:

Chủ yếu gỗ được phân loại theo địa lí sinh trưởng và phát triển.

• Gỗ gụ ta (gụ Quảng Bình)

Gỗ chủ yếu khai thác tỉnh Quảng Bình, vân gỗ rất đẹp nổi cuồn cuộn và tom gỗ mịn, chất gỗ bóng như sừng và có giá trị kinh tế cao, được ví như gỗ trắc thứ 2 của Việt Nam.

hình ảnh vân gỗ gụ ta – gỗ gụ Quảng Bình 

• Gỗ gụ Campuchia:

Gỗ nhập khẩu từ Campuchia (từ năm 2019 thì Việt Nam không nhập khẩu được gỗ từ Campuchia). Gỗ thường ít vân và vân thẳng, chất gỗ nặng, đanh cứng và nhiều nhựa. Tom gỗ tương đối mịn, theo thời gian gỗ xuống màu nâu cánh gián

• Gỗ gụ Lào:

Gỗ nhập khẩu từ Lào, thớ gỗ thẳng và lụa, chất nhẹ hơn gụ ta và gụ campuchia, tom gỗ to hơn, chất gỗ kém bóng và lâu xuống màu nâu cánh gián theo thời gian.

Hình ảnh vân gỗ gụ Lào 

• Gỗ gụ Nam Phi.

Gỗ nhập khẩu ở Nam Phi, vân gỗ nhiều và thâm đen, tom gỗ to, chất gỗ nhẹ và dễ cong vênh nứt nẻ theo thời tiết, gỗ nhẹ hơn nước và nổi trên mặt nước.

Ưu, nhiệc điểm của gỗ gụ:

Gỗ gụ là gỗ tự nhiên được ưa chuộng để sản xuất nội thất, có những ưu và nhược điểm sau đây:

Ưu điểm của gỗ gụ: 

• Gỗ thuộc nhóm 1, gỗ quý và có giá trị kinh tế cao
• Chất gỗ nặng và đanh cứng nên dễ gia công chạm trổ
• Vân gỗ tự nhiên đẹp và sang trọng
• Không bị mối mọt ăn, ít cong vênh và co ngót
• Độ bền cao lên tới 100 năm
• Màu nâu cánh gián theo thời gian, càng dùng càng bóng nên được giới đồ cũ săn lùng

Nhược điểm của gỗ gụ:

• Gỗ sinh trưởng và phát triển chậm nên nguồn cung khan hiếm
• Giá thành cao nên khó tiếp cận
• Gỗ xuống màu theo thời gian không phù hợp nhà phong cách hiện đại

Ứng dụng của gỗ gụ:

• Đồ nội thất cao cấp

Nhờ đặc tính đanh cứng, không bị mối mọt ăn, độ bền cao, càng chơi càng bóng nên gỗ được sử dụng đóng những món đồ nội thất cao cấp như sập gụ tủ chè, trường kỷ, tủ thờ, giường cổ, tủ áo, cuốn thư câu đối, ….

Hình ảnh bộ ghế trường kỷ đục tứ quý làm trên chất liệu gỗ gụ Lào 

• Đồ thủ công mỹ nghệ

Tượng gỗ, lộc bình, văn kỷ ngồi uống trà, tranh gỗ đục tứ quý, đồng quê, …. Đặc biết gỗ được dùng làm đồ khảm ốc mỹ nghệ, các bức tranh khảm ốc, tủ khảm ốc thêm đẹp và bắt mắt.

Tranh tứ bình đục trên chất liệu gỗ gụ Quảng Bình 

• Sàn nhà

Gỗ chịu được mối mọt và ít cong vênh nên có thể làm ván sàn nhà, ván ốp tường.

• Nhạc cụ

Nhờ đặc tính ít co ngót và độ bền cao nên gỗ được sử dụng làm vỏ đàn guita, vỏ violin và piano

Lý do gỗ gụ sử dụng trong nội thất cổ truyền Việt Nam:

Ở Việt Nam, gỗ gụ rất được ưa chuộng, thường được sử dụng đóng đồ gỗ mỹ nghệ như sập gụ tủ chè, trường kỷ dùng để ngồi uống nước tiếp khách hay được làm đồ thờ cúng trong phòng thời gia tiên như bàn thờ, hoành phi câu đối. Nó được ưu ái sử dụng vì lý do sau đây:

• Gỗ thuộc nhóm 1, là gỗ quý hiếm và có giá trị kinh tế cao
• Vân gỗ đẹp và sắc, tom gỗ mịn, chất gỗ nặng
• Giá thành phải chăng
• Gỗ lên màu tự nhiên cánh gián đẹp, càng chơi càng bóng
• Không bị mối mọt ăn
• Ít co ngót cong vênh, độ bền tới 100 năm
• Được giới đồ cũ, đồ cổ săn lùng

Một số ứng dụng của gỗ gụ trong nội thất cổ truyền:

1. Đồ gỗ phòng khách cổ truyền

• Sập gụ – tủ chè: Món đồ gỗ tượng trưng cho sự bề thế và sang trọng của gia chủ, thường được kê trung tâm ngôi nhà với đường nét trạm chổ tinh tế
• Trường kỷ: Bộ bàn ghế đặc trưng trong không gian tiếp khách của các gia đình truyền thống. Gỗ gụ giúp tạo nên dáng ghế cân đối, sắc nét, lên màu tự nhiên và bền theo năm tháng.

Bộ trường kỷ huế đục tích tứ dân 9 món làm bằng gỗ gụ Lào mật 

2. Đồ gỗ phòng ngủ cổ truyền

• Giường 3 thành: mẫu giường cổ với 3 thành giường vững chắc và bề thế
• Tủ áo: Sang trọng và lịch làm phù hợp không gian phòng ngủ
• Bàn trang điểm cổ điển: màu cánh gián tạo không gian ấm áp và đầy yêu thương

3. Đồ thờ cúng bằng gỗ

• Sập thờ, bàn thờ và án gian gỗ gụ: Mang đến sự sang trọng và ấm cúng màu cánh gián, vững chãi và bền theo thời gian tạo nên không gian thời cúng trang nghiêm và chắc chắn, giữ nét cổ kính đầy uy nghi
• Hoành phi, câu đối và cửa võng: Gỗ gụ dễ chạm khắc tạo nên hoa văn sắc nét, dùng lâu không sợ cong vênh nứt nẻ
• Sập chầu văn: Chắc chắn, cứng rắn và vững chãi an tâm cho mỗi lần thờ cúng
• Chò gỗ, tam sơn đế hương, … Vật dụng trang trí nhỏ nâng tầm không gian thờ cúng

Cuốn thư đục ngũ phúc kim tiền gỗ gụ Lào 

4. Kiến trúc nhà gỗ, nhà truyền thống

• Cột nhà, xà, kèo, vách ngăn: Gỗ cứng rắn và ít co ngót cong vênh, chịu lực tốt tạo nên cấu kiện nhà vững chắc và bền theo thời gian
• Cửa gỗ, bức bàn, con tiện: Những chi tiết nghệ thuật trang trí tạo nên nhà gỗ truyền thống trang nhã và cổ kính

5. Đồ trang trí mỹ nghệ

• Tranh gỗ, tủ bày đồ: Tạo nên không gian cổ kính và đầy thẩm mỹ
• Kệ đĩa, tượng gỗ: Nhỏ gọn nhưng tô điểm không gian trưng bày.

Kệ đĩa đục trúc quân tử trên chất liệu gỗ gụ Lào mật 

Kết Luận:

Gỗ gụ là lựa chọn hàng đầu cho những ai yêu thích nội thất cổ truyền, sản phẩm làm từ gỗ gụ tinh xảo và bền lâu theo thời gian. Tuy nhiên, để tránh rủi ro, bạn nên chọn đơn vị uy tín, am hiểu gỗ thật, như Đồ Gỗ Hải Minh, chuyên làm hàng gỗ gụ chuẩn truyền thống, chất lượng xứng tầm, làm ra sản phẩm chuẩn mực, xứng đáng để dùng lâu dài và lưu truyền.