Câu Đối Chữ Hán Và Những Nguyên Tắc

Tục chơi chữ là nét đẹp văn hoá nghệ thuật truyền thống của người Việt. Tranh chữ có thể là 1 chữ độc lập hoặc cặp câu chữ treo 2 bên mỗi bên gồm 4, 7 đến 9 chữ (gọi là cặp câu câu đối) mang 1 ý nghĩa hoặc thông điệp, mong ước của người chơi.

Trong bài viết này, chúng ta cùng nhau tìm hiểu câu đối là gì và tác dụng của chúng khi treo trong nhà.

Câu đối là gì?

Theo định nghĩa wikipedia, câu đối là thể loại văn biền ngẫu (văn biền ngẫu là câu văn có vế sóng đôi đối nhau từng cặp, vế đối rất chặt chẽ và phức tạp).

• Câu đối thường là 2 câu thơ ngắn có độ dài chữ bằng nhau, có thể là 4 chữ, 7 chữ hoặc 9 chữ hoặc dài hơn nhưng số chữ mỗi câu phải bằng nhau.
• Các từ/cụm từ trong câu đối ở hai vế đối nhau về âm (luật bằng/trắc)
• Các từ/cụm từ trong câu đối nhau về nghĩa
• Các từ cụm từ trong câu đối ở hai vế đối nhau về ý
• Đối loại: danh từ đối danh từ, động từ đối động từ, tính từ đối tính từ,… 

Dịp lễ tết ở Việt Nam, trước mấy ngày tết mọi người thường sẽ đi xin hoặc mua câu đối viết trên giấy đỏ bởi các ông thầy đồ để treo trang trí trong nhà ngoài chức năng trang trí không gian cho ngày tết ấm áp, còn mang ý nghĩa cầu may mắn và bình an, thành công cho năm mới

Tục chơi câu đối được nhiều nước ở châu Á chơi như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam. Chúng ngoài được viết trên giấy đỏ còn được chạm khắc trên các vật liệu khác như gỗ, đá bê tông,… Ở Việt Nam, câu đối thường được viết bằng chữ Hán Nôm hoặc chữ quốc ngữ thư pháp.

Tham khảo thêm: Tìm hiểu về tục treo tranh chữ của người Việt

Đặc điểm câu đối

Về hình thức

– Câu đối gồm 2 vế, mỗi vế thường có 4, 7, hoặc 9 chữ nhưng phải bằng nhau về số chữ

– Các từ/cụm từ trong câu đối ở hai vế đối nhau về âm (luật bằng/trắc)

– Các từ/cụm từ trong câu đối nhau về nghĩa

– Các từ cụm từ trong câu đối ở hai vế đối nhau về ý

– Đối loại: danh từ đối danh từ, động từ đối động từ, tính từ đối tính từ,… 

Về nội dung

– Ngợi ca về 1 con người hoặc 1 doanh nhân

– Ca ngợi vẻ đẹp quê hương, đất nước

– Ca ngợi công đức của tổ tiên

– Thể hiện mong ước của con người về cuộc sống

– Răn dạy người sau sống tốt

– Câu đối tức cảnh

Phân loại câu đối:

Theo mục đích sử dụng:

– Câu đối dành cho mùa xuân (春聯): Câu đối dành cho mùa xuân, câu đối treo trang trí dịp lễ tết, gồm những lời chúc tốt đẹp dành cho năm mới

– Câu đối chúc mừng (賀聯): Câu đối chúc mừng thường dùng trong các trường hợp như khai trương, tân gia, đám cưới, chúc mừng sinh nhật, thôi nôi,…

– Câu đối bi thương (挽聯): Câu đối bi thương, dùng cho gia đình có người mới mất để tưởng nhớ đến họ, những lời chia buồn gửi tới gia đình tang lễ

– Câu đối quà tặng (贈聯): Câu đối quà tặng viết ra để khen ngợi hoặc động viên một ai đó

– Câu đối tự khích lệ (自勉聯): dùng để tự động viên bản thân, là lời nhắc nhở bản thân biết phấn đấu, không được gục ngã trước khó khăn

– Câu đối doanh nghiệp: (行業聯) dán ở trước doanh nghiệp hoặc ở trước cửa hàng dùng để quảng bá sản phẩm hoặc thương hiệu của danh nghiệp, cửa hàng, những nội dung mang tính chất đặc trưng của nghành nghề

Theo vị trí treo

– Câu đối treo ở trong nhà, trên cột tường nhà,

– Câu đối dán ở cửa ra vào nhà

– Câu đối treo ở phòng khách lớn nơi có nhiều người ra vào

Tham khảo các mẫu câu đối treo trong nhà tại đây:

Theo đặc điểm nghệ thuật

– Điệp tự liên: (疊字聯) câu đối trùng lặp, 1 từ xuất hiện lặp đi lặp lại nhiều lần trên câu đối

– Phức tự liên: (復字聯) câu đối có từ giống nhau nhưng xuất hiện không liên tiếp

– Định châm liên: (頂真聯) Chữ phần chân của câu đối trước là chữ phần mở đầu ở câu đối sau

– Khảm tự liên: (嵌字聯): Câu đối nhúng số thứ tự, chỉ đường, thuật ngữ, số năm, tên họ, tên người, địa danh,..

– Xích tự liên: (拆字聯): Mẫu câu đối tách ký tự, phân tích và tách các phần khác nhau của 1 ký tự thành một số ký tự khác tạo cho ký tự mang một nghĩa mới

– Âm vận liên (音韻聯): Câu đối gồm các từ đồng âm có âm thanh khác nhau

– Hài thú liên (諧趣聯): Câu đối mang ý nghĩa hài hước

– Vô tình đối (無情對): là một dạng câu đối đặc biệt, vế phía trên và phía dưới không liên quan gì tới nhau nhưng vẫn gọn gàng để thể hiện sự hài hước trong đó.

– Hồi văn liên (迴文聯): Câu đối đọc xuôi hay đọc ngược thì nghĩa của câu vẫn giống nhau.

– Câu đối dài nhất (最長的對聯): Chu Vân Phương (鍾雲舫), ông đã viết câu đối thành Lâm Giang (拟题江津县临江城楼联) dài 1612 từ để bày tỏ sự tức giận của mình khi bị giam cầm ở trong tù ở thành đô.

Ý nghĩa chơi câu đối

Chơi câu đối là nét đẹp văn hoá truyền thống của người Việt, đặc biệt là trong phòng thờ gia tiên, trong ngày Tết âm lịch cổ truyền, nó vừa là sản phẩm để trưng bày cho không gian thêm đẹp, vừa mang giá trị văn hoá và tinh thần.

Một số ý nghĩa khi chơi câu đối được chúng tôi đúc kết như sau:

– Gìn giữ và phát huy truyền thống văn hoá của người Việt. 

Chơi câu đối trong nhà góp phần gìn giữ nét chơi tranh chữ của người Việt, thể hiện niềm tự hào văn chương của người Việt, góp phần lưu trữ và truyền lại cho thế hệ mai sau.

– Cầu mong may mắn, hạnh phúc và tài lộc

Câu đối chữ khi viết ra thường mang hàm ý cầu mong những điều tốt đẹp như cầu mong sức khoẻ, may mắn và tài lộc, bình an và hạnh phúc đến với gia đình. Treo câu đối giúp sẽ mang đến những năng lượng tích cực, xua đuổi tà khí.

– Thể hiện trí tuệ và sáng tạo của bản thân trong câu đối

Người chơi câu đối phải thể hiện được văn chương và sự khéo léo khi chọn chơi câu chữ, nét chữ trên câu đối, xắp xếp ngữ điệu, vần điệu sao cho hay và hợp lý trong đúng hoàn cảnh. Rèn luyện tích dư duy lôgic và khả năng đối đáp câu đối linh hoạt.

– Gắn kết mọi người với nhau.

Chơi câu đối là hoạt động tập thể, thường được tổ chức vào dịp lễ, tết lớn rất nhiều người tham gia. Là sân chơi mọi người giao lưu gặp gỡ, thể hiện tài năng văn chương giúp mọi người có cơ hội tiếp xúc học hỏi, trau dồi kiến thức, xây dựng thêm tình bạn mới.

– Để lại cái Đức cho đời sau

Người am hiểu và chơi câu đối Hán nôm là người tài giỏi, có kiến thức sâu rộng về văn hoá, văn chương và lịch sử của người Việt. Họ sẽ luôn gìn giữ và phát huy nền văn học nước nhà – nét văn hoá truyền thống xưa, họ có lối sống lành mạnh, kính trên nhường dưới, lối sống ôn hoà với mọi người và được mọi người kính trọng. Đây là cái Đức họ để lại cho con cháu sau.

Tìm hiểu ý nghĩa chữ Đức trong tiếng Hán

Một số mẫu câu đối đẹp hay sử dụng

Bộ đại tự câu đối chữ quốc ngữ thếp vàng:

Bộ cuốn thư câu đối chữ Việt thư pháp khảm ốc đỏ đẹp:

Bộ cuốn thư câu đối đục dơi ngậm kim tiền chữ Việt thư pháp:

Bộ cuốn thư câu đối phượng chữ Việt thư pháp thếp vàng:

Bộ cuốn thư câu đối đục mai đào khảm ốc:

Câu đối khảm ốc cảnh trúc mai: